-
طرح پایش خوداظهاری سازمان حفاظت محیط زیست
روند رو به رشد صنایع و عدم توجه به مباحث محیط زیستی باعث بروز آلودگی‌های زیادی گردیده است. آلودگی محیط زیست منجر به ایجاد مشکلات بی‌شماری برای جامعه شده و هزینه‌های زیادی را بر اقتصاد کشورها تحمیل می‌کند. بنابراین حفاظت از محیط زیست در برابر آلودگی‌های مختلف تحت استانداردهای مشخص ضروری به نظر می‌رسد زیرا که این امر جزء شاخص‌ها و فاکتورهای اساسی پیشرفت هر کشور است. لذا صنایع مختلف ملزم به رعایت استانداردهای ملی و بین المللی می‌باشند. سازمان محیط زیست کشور متولی حفاظت از محیط زیست بوده و موظف است منشا آلودگی‌ها را شناسایی و با سنجش و مقایسه آن‌ها با استاندارد از بروز تخلف صنایع مولد آلودگی جلوگیری نماید.
بنا به بند الف ماده ۶۱ قانون برنامه چهارم توسعه و بر اساس طرح پایش خوداظهاری سازمان حفاظت محیط زیست و به منظور کاهش عوامل آلوده‌کننده و مخرب زیست محیطی، کلیه واحدهای بزرگ تولیدی، صنعتی، عمرانی و خدماتی موظف‌اند نسبت به نمونه‌برداری و اندازه‌گیری اثرات آلودگی و تخریب زیست محیطی صنعت خود اقدام و نتیجه را در چارچوب جداول خوداظهاری به سازمان حفاظت محیط زیست ارائه نمایند. در صورتی‌که مقادیر به دست آمده از آنالیز یا پارامترهای آلاینده آن واحد در چارچوب استاندارد خروجی سازمان حفاظت محیط زیست نباشد، به عنوان صنعت آلاینده شناخته شده و موظف به کاهش اثرات مخرب خود بوده و بایستی شرایطی را برای اصلاح آلاینده خود فراهم سازد.
برای کسب اطلاعات بیش‌تر ضوابط خوداظهاری در پايش آلودگی‌های محيط زيست و شیوه نامه‌های آزمایشگاه‌های معتمد را مطالعه کنید.
-
حد مجاز استانداردهای خروجی از كارخانجات و كارگاه‌های صنعتی
نوع مصوبه: تصویب‌نامه
تاریخ تصویب: ۱۳۹۵/۰۱/۳۱
شماره مصوبه : ۹۵۰۵
اساساً تعيين حدود مجاز آلاينده‌های خروجی صنايع و واحدهای توليدی به منظور كاهش و كنترل پراكنش آلودگی هوا ناشی از فعاليت واحدهای صنعتی است كه بعضاً بسيار خطرناك و زيان‌آور می‌باشد. هم‌چنين اين امر به عنوان يك اهرم فشار، صنايع را ملزم به استفاده از سيستم‌های كنترل آلودگی هوا يا روش‌های بهسازی سيستم‌های احتراقی و استفاده بهينه از مواد و انرژی می‌نمايد. ارزان بودن حامل‌های انرژی در كشور يكی از عوامل افزايش آلاينده‌های هواست و در اين راستا اهرم حدود مجاز می‌تواند نقش مهمی در كاهش مصرف منابع داشته باشد.
حدود مجاز آلاينده‌های خروجی صنايع مورد عمل در حال حاضر دارای نواقص، كمبودها و عدم قابليت اجرا در برخي موارد می‌باشد كه در حدود مجاز پيشنهادی تصحيح گرديد. با توجه به نقطه نظرات كارشناسان دستگاه‌های ذيربط، مسئولين صنايع و پرسنل اجرايی سازمان (ادارات كل استان‌ها) و استفاده از نظرات متخصصين فن در حوزه‌های علمی و اجرايی، نواقص مرتفع گرديد. اما به لحاظ اينكه علی‌رغم تلاش برای تكميل در روند اصلاحی حدود مجاز، در هر مرحله امكان خطا و اشتباه و نقص وجود دارد و ممكن است در مرحله اجرا نمود پيدا كند ضروری است حدود مجاز پيشنهادی پس از تصويب به صورت آزمايشی در يك بازه زمانی مشخص (حداكثر شش ماه) به مورد اجرا درآمده و در نهايت پس از رفع نواقص احتمالی لازم‌الاجرا گردد. ضروری است حدود مجاز مصوب، پس از ۵ سال توسط سازمان حفاظت محيط زيست با همكاری دستگاه‌های ذيربط مجدداً به‌روزرسانی شود و اصلاحات به تصويب هيئت محترم دولت برسد.
بر این اساس، سازمان حفاظت محيط زيست بر اساس ماده (۱۵) قانون نحوه جلوگيری از آلودگی هوا – مصوب ۱۳۷۴ مجلس شورای اسلامی – مبنی بر تكليف سازمان ياد شده برای تهيه حد مجاز آلايندگی خروجی صنايع و ارائه به هيئت وزيران و از طرف ديگر لزوم بازنگری در استانداردهای موجود – مصوب ۱۳۷۹ هيئت وزيران – جداول پيشنهادی استانداردهای جديد آلايندگی خروجی صنايع در گروه صنايع فلزی، كانی غيرفلزی، برخی از صنايع شيميايی، زباله‌سوزها و نيروگاه‌ها را پس از برگزاری جلسات تخصصی با دستگاه‌های ذيربط جهت سیر مراحل تصویب به هیئت دولت ارايه نمود كه پس از بررسی در کمیسیون امور زیر بنایی، صنعت و محیط زیست موضوع در جلسه مورخ ۱۳۹۵/۰۱/۲۲ هیئت وزیران به تصويب رسيد. ضمن اینکه این تصویب‌نامه جایگزین تصویب‌نامه شماره ۳۵۸۰۶/ت۲۳۷۱۴ک مورخ ۱۳۷۹/۰۸/۳۰ گردید.
جهت کسب اطلاعات بیش‌تر به تصویب‌نامه ۹۵۰۵ در خصوص تعیین حد مجاز استانداردهای خروجی از کارخانجات و کارگاه‌های صنعتی مراجعه کنید.
-
استاندارد کیفیت هوای آزاد
یکی از مهمترین ارکان برنامه‌های کاهش آلودگی هوا در دنیا، استانداردهای کیفیت هوای آزاد بوده است که نقش چشمگیری در ارزیابی برنامه‌های کاهش داشته است. در واقع شاید به جرأت بتوان گفت که تنها شاخص ارزشیابی برنامه‌ها و سیاست‌های مرتبط با آلودگی هوا، استانداردهای تدوین شده علمی برمبنای سلامت می‌باشد. نکته قابل توجه در تمامی استانداردهای کیفیت هوای کشورهای موفق این است که استانداردها بر پایه مطالعات سلامت و اثرات آلاینده‌ها بر انسان استخراج می‌شوند و هم‌چنین مقادیر استانداردها طی سال‌های مختلف روند کاهشی دارند. به‌عبارت دیگر در هیچ کشور موفقی در زمینه کنترل آلودگی هوا، حدود استاندارد کیفیت هوا را با گذر زمان افزایش نمی‌دهند و در حقیقت حدود استاندارد به عنوان یک آرمان متعالی جهت دستیابی به آن در نظر گرفته می‌شود و برای نیل به آن برنامه‌ریزی طولانی مدت صورت می‌گیرد.
اما نگاه به استانداردهای کیفیت هوای آزاد در کشور ما با سایر کشورها متفاوت بوده است و تا حدودی، استانداردها را به شرایط موجود رساندن بر رسیدن به استاندارد ارجحیت داشته است. با نگاهی بر روند تغییرات حدود استانداردها طی سال‌های اخیر به این موضوع پی خواهیم برد.
در مرداد ماه سال ۱۳۸۸ شورای عالی حفاظت محیط زیست، اولین استانداردهای هوای پاک را برای سال‌های ۱۳۸۸، ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ (جدول ۱-۱) تصویب نمودند که به امضاء رئیس جمهوری رسید. به هر حال استانداردهای در نظر گرفته شده برای سال ۱۳۹۰ تا حدود زیادی برگرفته از مقادیر رهنمودی WHO بود که در حال حاضر اغلب کشورها در نظر دارند که حدود رهنمودی WHO را به عنوان استاندارد ملی خود انتخاب نمایند. سازمان حفاظت محیط زیست در سال ۱۳۹۵ اقدام به انتشار «استانداردهای کیفیت هوای پاک» (جدول ۲-۱) کرد که به برخی از مشخصه‌های آن در ادامه اشاره خواهد شد.
نکته بسیار قابل تأمل این است که برخلاف سایر کشورها نه تنها مقادیر استانداردها نسبت به سال ۱۳۹۰ کاهش نیافته است بلکه مقدار آن‌ها افزایش یافته است. به عبارت دیگر برای سال‌های آتی اگر نیاز به آمار تعداد روزهای بالاتر از استاندارد باشد، قطعاً بدون هیچ‌گونه برنامه‌ریزی تعداد روزهای بالاتر از استاندارد کاهش خواهد یافت و علت آن بالابردن مقدار عددی استاندارد کیفیت هوا می‌باشد. همان‌طور که در جدول ۲-۱ نشان داده شده است برای آلاینده SO2 مقادیر استاندارد ۲۴ ساعته بیش‌تر از مقادیر استاندارد یک ساعته و برای آلاینده سرب، مقادیر استاندارد سالیانه بالاتر از مقادیر استاندارد سه ماهه در نظر گرفته شده است که این نوع استاندارد در نوع خود بی‌نظیر است چرا که براساس اصول علمی هر چه زمان مواجهه کوتاه‌تر باشد میزان استاندارد آن بیش‌تر خواهد بود و هرچه زمان مواجهه طولانی‌تر باشد مقادیر استاندارد آن باید کمتر از مقادیر در نظر گرفته شده برای زمان‌های مواجهه کوتاه‌تر باشد.
به هر حال به علت تغییرات متعدد مقادیر استانداردهای ملی کیفیت هوای آزاد در طی سال‌های اخیر و فقدان یک استراتژی مشخص برای این استانداردها، در این مطالعه مقادیر غلظت آلاینده‌های هوا شهر تهران با مقادیر رهنمودی WHO مقایسه شده‌اند.
| نوع آلاینده | ۱۳۹۰ | حداکثر مجاز برای تکرار در یک سال | |||
|---|---|---|---|---|---|
| µg/m3 | ppm | ||||
| منوکسید کربن (CO) | – | ||||
| حداکثر ۸ ساعته | ۱۰۰۰۰ | ۹ | – | ||
| حداکثر ۱ ساعته | ۴۰۰۰۰ | ۳۵ | – | ||
| دی اکسید گوگرد (SO2) | – | ||||
| سالیانه | ۲۰ | ۰/۰۰۷ | – | ||
| حداکثر ۲۴ ساعته | ۱۰۰ | ۰/۰۳۷ | ۳ بار | ||
| دی اکسید نیتروژن (NO2) | – | ||||
| سالیانه | ۴۰ | ۰/۰۲۱ | – | ||
| PM10 | – | ||||
| سالیانه | ۲۰ | – | – | ||
| حداکثر ۲۴ ساعته | ۵۰ | – | ۷ بار | ||
| PM2.5 | – | ||||
| سالیانه | ۱۰ | – | – | ||
| حداکثر ۲۴ ساعته | ۲۵ | – | – | ||
| ازن (O3) | – | ||||
| حداکثر ۸ ساعته | – | – | – | ||
| حداکثر ۱ ساعته | ۱۰۰ | ۰/۰۵ | ۲۰ بار | ||
| سرب (Lead) | – | ||||
| سالیانه | ۰/۵ | – | – | ||
| بنزن | – | ||||
| سالیانه | ۵ | – | – | ||
| بنزو آلفا پایرن | – | ||||
| سالیانه | ۱ | – | – | ||
| نوع آلاینده | ۱۳۹۵ | حداکثر مجاز برای تکرار در یک سال | |||
|---|---|---|---|---|---|
| µg/m3 | ppm | ||||
| منوکسید کربن (CO) | هیچ گونه شاخصی اعلام نشده است. | ||||
| حداکثر ۸ ساعته | ۱۰۰۰۰ | ۹ | |||
| حداکثر ۱ ساعته | ۴۰۰۰۰ | ۳۵ | |||
| دی اکسید گوگرد (SO2) | |||||
| حداکثر ۱ ساعته | ۱۹۶ | ۰/۰۷۵ | |||
| حداکثر ۲۴ ساعته | ۳۹۵ | ۰/۱۴ | |||
| دی اکسید نیتروژن (NO2) | |||||
| سالیانه | ۱۰۰ | ۰/۰۵۳ | |||
| حداکثر ۱ ساعته | ۲۰۰ | ۰/۱ | |||
| PM10 | |||||
| سالیانه | – | – | |||
| حداکثر ۲۴ ساعته | ۱۵۰ | – | |||
| PM2.5 | |||||
| سالیانه | ۱۲ | – | |||
| حداکثر ۲۴ ساعته | ۳۵ | – | |||
| ازن (O3) | |||||
| حداکثر ۸ ساعته | ۱۵۹ | ۰/۰۷۵ | |||
| حداکثر ۱ ساعته | – | – | |||
| سرب (Lead) | |||||
| سالیانه | ۰/۵ | – | |||
| میانگین ۳ ماهه متحرک | ۰/۱۵ | – | |||
| بنزن | |||||
| سالیانه | ۵ | – | |||